Różnice między ChADem i borderline

Dzięki uprzejmości i za zgodą Jowi Ka udostępniam jej kompendium o różnicach między ChADem i bordrline:

---------------------------

Pojawiły się ostatnio pytania o ChAD a borderline. Czym jest jedno i drugie?

Opisałam takie podstawowe różnice, które wydają mi się najbardziej wyraziste.

Dodatkowo, szczególnie dla osób, które od niedawna wiedzą o swoich dwóch biegunach (i dla ich bliskich) dedykuję taki "mały" ;-) opis czym jest mania i hipo, rodzaje ChAD-u itp.

Mam nadzieję, że nie zanudzicie się czytając i przyda się Wam :-)

Przede wszystkim:

* borderline jest typem/zaburzeniem osobowości,

*dwubiegunowość należy do zaburzeń psychicznych.

Niektóre cechy są wspólne np.

* impulsywność,

* niestabilność nastroju,

* nieadekwatny gniew,

* stany depresyjne,

* próby samobójcze.

Często ChAD i borderline idą w parze.

BORDERLINE:

(cechy)

* niestabilne relacje interpersonalne częściej niż w ChAD.

* częściej zachowania są bardziej nasilone, wręcz skrajne, a zmiany w osobowości powstają na etapie jej kształtowania, więc wpływ mają traumy z dzieciństwa, nieprawidłowe zachowania rodziców, ich nieobecność, brak uwagi poświęcanej dziecku, często chaotyczna i niespójna sytuacja rodzinna, doświadczenia rozłąki i utraty bliskich, przemocy fizycznej oraz molestowanie seksualnie.

* w borderline jest niezwykle silne pragnienie bardzo bliskiej, wręcz wyłącznej relacji z drugą osobą i jednoczesny lęk dwojakiego rodzaju: przed "pochłonięciem" przez drugą osobę, a jednocześnie lęk przed porzuceniem przez nią. Prowadzi to do stanu silnego napięcia emocjonalnego.

* stany lękowe (np. napady paniki), zaburzenia nastroju (głównie o charakterze depresyjnym).

* trudność w jednoczesnym odbieraniu „dobrych” i „złych” aspektów innych osób, czyli zalet i wad jako całość danej osoby. Są odbierane skrajnie, a postawy wobec bliskich osób często się zmieniają od uwielbienia i idealizacji do nienawiści i dewaluacji.

* niejasności dotycząc obrazu własnej osoby brak precyzyjnych celów (co chcę robić) i preferencji, poglądów, postaw.

* wyraźnie zaburzony obraz poczucia własnej wartości.

* impulsywność w takich obszarach jak życie seksualne, wydawanie pieniędzy, używanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne prowadzenie samochodu, napadowe objadanie się (anoreksja/bulimia). Ta impulsywność nie musi występować we wszystkich kwestiach jednocześnie, a np. w kilku.

* stałe lub bardzo częste uczucie pustki wewnętrznej.

Leczenie w borderline to przede wszystkim terapia i/lub wspomagająco leki.

DWUBIEGUNOWOŚĆ:

Często jest określana jako grupa zaburzeń afektywnych, czyli zaburzeń nastroju, charakteryzujących się nawrotami:

* epizodów depresyjnych,

* maniakalnych,

* hipomaniakalnych czy

* mieszanych

o różnej postaci, nasileniu, przebiegu i odpowiedzi na leczenie.

W zależności od tych parametrów, możemy wyróżnić kilka podtypów:

* typ I - epizody depresyjne (zwykle liczne) rozdzielone są co najmniej jednym lub kilkoma epizodami manii.

* typ II - epizody depresyjne (zwykle jeszcze częstsze niż w I typie) rozdzielone jednym lub kilkoma epizodami hipomanii.

* typ III - nawracające epizody depresji, stany maniakalne czy hipomaniakalne wywoływane są zbyt silnym działaniem leków przeciwdepresyjnych (nie pojawiają się samoistnie),

typ III i półmania lub hipomania – są następstwem nadużycia alkoholu lub innych substancji.

* choroba afektywna sezonowa - epizody depresji występują w miesiącach jesienno-zimowych, a epizody manii lub hipomanii w okresie wiosenno-letnim.

* cyklotymia - przewlekły stan, dystymia występuje na przemian ze stanami hipomanii.

* "miękkie" spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej - nie rozpoznaje się epizodów manii lub hipomanii, ale u pacjenta obserwuje się pewne cechy dwubiegunowości występujące w odpowiedniej konfiguracji, liczbie i łagodniejszym nasileniu.

* mania jednobiegunowa - rzadka postać choroby afektywnej dwubiegunowej, w przebiegu której występują wyłącznie nawracające stany maniakalne lub hipomaniakalne bez epizodów depresyjnych.

W przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej – zarówno I typu, jak II typu – epizody choroby mogą następować po sobie w różnych okresach.

Może to być jeden epizod raz na kilka lat, jednak najczęściej choroba ta cechuje się częstszą nawrotowością – nawet do średnio jednego epizodu rocznie.

Może także wystąpić kilka epizodów w roku - jeśli liczba nawrotów wynosi powyżej 4 w ciągu roku (tzw. choroba afektywna dwubiegunowa z szybką zmianą faz [rapid cycling]).

Epizody mogą nawracać także z bardzo dużą częstością lub mogą przechodzić bezpośrednio jeden w drugi. Taka zmiana nastroju z depresyjnego na maniakalny (hipomaniakalny) lub odwrotnie może wystąpić w ciągu jednego tygodnia, a nawet w ciągu jednego dnia, co kilka-, kilkanaście godzin (tzw. choroba afektywna dwubiegunowa z bardzo szybką zmianą faz [ultra rapid cycling]).

W przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej częściej występują epizody depresyjne i trwają one dłużej (tygodnie, miesiące), niż epizody maniakalne (zwykle kilka dni, tydzień)

EPIZOD DEPRESJI (objawy):

* stopniowo obniżający się nastrój (smutek, utrata radości i cieszenia się tym, co do tej pory sprawiało radość, utratą zainteresowań).

* spadek energii i aktywności życiowej (tzw. napędu psychoruchowego). Poczucie stopniowej utraty energii życiowej.

* zmęczenie,

* trudności w rozpoczynaniu czy podejmowaniu nawet prostych decyzji czy codziennych działań (takich jak wstanie z łóżka, wykonanie czynności higienicznych).

* znaczne spowolnienie tempa myślenia i wypowiedzi,

* zaburzenia koncentracji i uwagi,

zaburzenia pamięci, może dojść do tzw. zahamowania psychoruchowego - osoba pozostaje wtedy w bezruchu, nie można z nią nawiązać kontaktu słownego czy wzrokowego.

* nadmierna senność w ciągu dnia i nocy.

* zazwyczaj spadek popędu seksualnego oraz zaburzenia apetytu.

* może pojawić się zwiększone poczucie napięcia, lęku.

Niekiedy, przeciwnie do wcześniej podanych symptomów, mogą pojawić się: poczucie gonitwy i natłoku myśli, zmienność nastroju oraz tendencja do drażliwości i łatwość popadania w irytację.

Takie cechy mogą wskazywać (choć nie muszą) na rozwój tzw. epizodu mieszanego.

Depresja u cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową może prowadzić do utraty sensu życia, pragnienia śmierci, myśli o samobójstwie, czy w końcu tendencji samobójczych.

Może pojawić się tzw. myślenie depresyjne (poczucie niskiej wartości, pesymistyczna ocena własnej przeszłości, teraźniejszości, poczucie braku perspektyw na przyszłość, beznadziejności).

W nasilonej depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej mogą występować tzw.

* objawy wytwórcze (psychotyczne), najczęściej są to: depresyjne urojenia; niezgodne z rzeczywistością poczucie winy, kary, grzechu, ubóstwa, katastrofy, poczucia ciężkiej, nieuleczalnej już choroby.

EPIZOD MANIAKALNY (objawy):

* znacznie podwyższony nastrój,

* nadmierne poczucie radości i euforii, zazwyczaj niedostosowane do sytuacji,

* nadpobudliwość,

* szybko przejście od poczucia nadmiernego szczęścia do drażliwości, a nawet agresji czy wrogości.

* nastrój ekspansywny, z tendencją do dominacji, forsowania własnych planów i pomysłów oraz narzucania innym własnej woli/ poglądów.

*frustracja w przypadku braku natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb i realizacji zamierzeń, odmowy ze strony innych osób.

Może przejść w gniewny nastró połączony z agresją słowną i/lub fizyczną w stosunku do innych osób czy przedmiotów.

* może występić agresja skierowana w stosunku do siebie samego.

* kontakt słowny z osobą w manii może być utrudniony, często mówi szybko, wypowiadając wiele różnych wątków (słowotok), a wypowiedź trudno przerwać.

W skrajnej postaci wypowiedzi mogą być całkowicie niezrozumiałe i składają się z niepowiązanych wątków/słów.

* poczucie „przyśpieszenia myśli”, aż do tzw. gonitwy myśli, których nie może „uchwycić”, zdążyć wypowiedzieć, poczucie chaosu.

* niestety osobie w manii często brak krytycyzmu wobec swoich objawów.

Nie traktuje ich jako chorobowe, może uważać i mówić: "nic mi nie jest, jestem zdrowy, czuję się bardzo dobrze, wspaniale" itp.

Często wtedy nie zgłasza się po pomoc do psychiatry albo pomoc taką odrzuca.

* poczucie zwiększonej energii i aktywności życiowej (podwyższony napęd psychoruchowy).

* zmniejszona potrzeba snu lub brak potrzeby snu oraz brak poczucia zmęczenia. Uważa: "mam siłę zrobić wszystko".

* Podejmowanie niekontrolowanych działań i zachowań, niezgodnych z wyznawanym systemem wartości.

W związku z tym robienie rzeczy których nie zrobiłbyś w czasie remisji. Ryzykowane i niebezpieczne zachowania (szybka jazda samochodem, kłótnie, bójki).

* podwyższony popęd seksualny – zwiększona intensywność zach. seksualnych.

* nadużywać alkoholu i/lub substancji psychoaktywnych.

* impulsywne aktywności mające na celu uzyskanie przyjemności. Np. podejmowanie różnego rodzaju zobowiązań, pożyczki i kredyty, rozrzutność, hazard.

* nadmierne poczucie własnej wartości, zawyżona samoocenę.

* zbyt optymistyczna ocena teraźniejszości i najbliższej przyszłości.

* poczucie wyostrzenia zmysłów, dające wrażenie dużo bardziej intensywnego doświadczania smaków, barw, dźwięków.

* w ciężkich przypadkach objawy wytwórcze (psychotyczne), na przykład urojenia wielkościowe na maxa i zupełnie niezgodne z rzeczywistością, poczucie własnej wyjątkowości, wszechmocy, bycia bardzo ważną osobą.

HIPOMANIA (objawy):

Taka łagodniejsza niejsza wersja manii.

Mniejsza liczba objawów i z mniejszym ich nasileniem oraz krótszym czasem trwania niz w manii.

* podwyższony nastrój i napęd psychoruchowy, ale (raczej) mamy możliwość kontroli swoich zachowań i krytycyzm.

* zwiększona radość i zadowolenie z życia,

* energia i aktywność życiowa,

* zmniejszona potrzeba snu,

* nieco przyspieszone tempo myślenia,

* większa przejrzystość i jasność myśli

* poczucie zwiększonej siły i własnych możliwości. "Wszędzie zdążę, mam na wszystko czas".

* podejmowanie różnych działań, aktywności, na które do tej pory brakowało siły i czasu, ale zazwyczaj ich nie kończenie i porzucenie. Coś jak "słomiany zapał".

* działania lekkomyślne i nieodpowiedzialne, ale chociaż częściowo jest krytycyzm i kontrolowanie zachowań.

* (jak ładnie nazwane ;-) - zmniejszona umiejętność odroczenia swoich działań w czasie. "Jak najszybciej, chcę to zrobić tu i teraz" :-)

* zwiększona podatność na frustrację i drażliwość w przypadku niemożności zrealizowania swoich zachowań/ odmowy/zakazu ich realizacji przez inne osoby. Ale mniejsza drażliwość niż w manii.

EPIZOD MIESZANY:

Przejawia się jednoczesnym występowaniem (niektórych) objawów zarówno depresji, manii/hipomanii.

Np. Spowolnieniu psychoruchowemu może towarzyszyć przyspieszenie myśli, aż do gonitwy myśli, niepokój, drażliwość.

Albo przy większej aktywności może towarzyszyć poczucie smutku, utraty radości i sensu życia, myśli samobójcze.

****************************************

Oczywiście, nie zawsze/nie wszystkie objawy w poszczególnych epizodach występują jednocześnie.

Każdy z nas jest inny i może mieć charakterystyczne dla siebie objawy.

****************************************

REMISJA:

Może trwać kilka miesięcy lub nawet lat.

Stan bez objawów chorobowych (remisja pełna).

Stan z łagodnie utrzymującymi się lub lekko nasilonymi, nielicznymi objawami choroby (remisja niepełna).

Pomimo braku lub nieznacznego nasilenia objawów chorobowych, okresy remisji najczęściej wymagają dalszych wizyt kontrolnych u prowadzącego psychiatry.

Leczenie ChAD powinno być kompleksowe, tzn. obejmować przede wszystkim farmakoterapię (leki) i psychoedukację, a czasami także psychoterapię.

STOSOWANE LEKI:

STABILIZATORY NASTROJU

(leki normotymiczne) :

* sole litu,

* kwas walproinowy i jego pochodne,

* karbamazepinę,

* lamotryginę,

PRZECIWPSYCHOTYCZNE

(neuroleptyki)

* aripiprazol,

* olanzapinę,

* kwetiapinę.

ANTYDEPRESANTY:

(w połączeniu ze stabilizatorem)

Głównie:

* z grupy SSRI (Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny) 

- np. fluoksetyna, paroksetyna, sertralina, citalopram, escitalopram.

* z grupy SNRI (Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny)

- np. wenlafaksyna, milnacipran.

************************************************************************************

Pamiętaj <3

Chorujesz, ale choroba nie jest całym Tobą.

Ludzie dotknięci jakąkolwiek chorobą (somatyczną, psychiczną, inwalidztwem) nie muszą traktować jej jako przeszkody.

Możemy podjąć wyzwanie i nauczyć się z nią żyć, kontynuować swoje dotychczasowe działania i realizować swoje cele.

Naprawdę możemy! <3

Nie daj się osłabić, traktuj ChAD jak każdą inną dolegliwość, czyli lecz objawy i korzystaj z dostępnych źródeł wiedzy i sposobów wsparcia (wizyty u lekarza, regularne przyjmowanie leków). Czytaj, zgłębiaj widzę, wsłuchuj się w siebie i obserwuj swoje zachowania.

Znajdź jakąś pasję, zajęcie, odskocznię, coś tylko dla Ciebie.

Określ co Ci sprawia przyjemność i rób to częściej.

Ucz się siebie, odczytuj każdego dnia instrukcję obsługi swojej osoby i swojego ChADu - Czadu ! 📖📚

Im dowiesz się więcej, tym lepiej 👌👍

Czy z chorobą czy bez jesteś Wyjątkową i Niepowtarzalną Osobą <3

Zawsze staraj się dbać o siebie :-*